80 milyon yıllık fosil: ‘Zeka evrimi için kilit parça’
2016 yılında, paleontolog William Nava’nın yaptığı olağanüstü bir keşif, kuşların karmaşık beyin yapılarının evrimine ışık tutacak yeni bir fosili gün yüzüne çıkardı. Bu fosil, “Navaornis hestiae” olarak adlandırıldı ve yaklaşık 80 milyon yıl öncesine, Mezozoik Dönem’e ait olduğu düşünülüyor.
Boyut olarak bir yıldız kuşuna benzeyen bu fosilin kafatası, mükemmel üç boyutlu bir şekilde korunmuş durumda. Bu durum, özellikle bu kadar eski bir tür için olağanüstü bir nadirlik taşıyor. Bu mükemmel korunmuş fosil sayesinde, Cambridge Üniversitesi ve Los Angeles Doğa Tarihi Müzesi’nden araştırmacılar, kuş beyninin evrimini daha yakından inceleyebilmek için bu kuşun beynini dijital ortamda yeniden yapılandırdılar.
70 MİLYON YILLIK BOŞLUĞU DOLDURUYOR
Nature dergisinde yayımlanan bu araştırma, Navaornis’in modern kuş zekasının kökenlerine dair eksik parçayı doldurabilecek bir buluş olabileceğini gösteriyor. Bu fosil, günümüz kuşları ile ilk kuş benzeri dinozorlar olan Archaeopteryx arasında 70 milyon yıllık bir boşluğu dolduruyor ve kuşların beyin yapılarının nasıl geliştiğini anlamamıza yardımcı oluyor.
Navaornis, Archaeopteryx’ten daha büyük bir serebruma sahip ve bu da daha gelişmiş bilişsel yeteneklere işaret ediyor. Ancak, serebellum gibi diğer beyin yapıları daha az gelişmiş durumda, bu da Navaornis’in, modern kuşlarda görülen karmaşık uçuş kontrolünü henüz evrimleştirmediğini gösteriyor. Bu bulgular, araştırmacılar için tarihi bir anı temsil ediyor.
Micro-CT taramaları kullanılarak yapılan incelemelerde, bu fosilin kafatası ve beyni detaylı bir şekilde yeniden yapılandırıldı. Araştırmanın başyazarı Profesör Daniel Field, bu keşfin önemini vurgulayarak, “Modern kuşlar, hayvanlar aleminin en gelişmiş bilişsel yeteneklerine sahip. Ancak, kuşların bu benzersiz beyin yapılarına nasıl sahip olduğu ve zekalarının nasıl evrimleştiği, bilim insanları için büyük bir gizemdi. İşte bu fosil, aradığımız o kayıp parçayı bulmamıza yardımcı oldu” dedi.
‘ÇOK ÖNEMLİ BİR ADIM’
Navaornis, 130 milyon yıl önce modern kuşlardan ayrılan enantiornithines (ters kuşlar) adlı eski kuş grubuna ait. İlk bakışta kafatası, küçük bir güvercini andırsa da, yapılan daha detaylı incelemelerde, Navaornis’in modern kuşlardan oldukça ilkel olduğu görülüyor. Modern kuşlarda uçuşu yöneten genişlemiş BEYİNCİĞİN aksine, Navaornis bu yapıyı taşımıyor. Peki, o zaman nasıl uçabiliyordu? Bu soru, evrimsel bulmacaya yeni bir boyut ekliyor.
Bu fosil, kuş bilişiminin evrimsel yolculuğunun ortasında yer alan bir türü temsil ediyor. Navaornis, yiyecek veya barınak bulma gibi hayatta kalma becerilerinde avantaj sağlamış olabilir ve belki de karmaşık sosyal davranışlar veya çiftleşme gösterileri sergileyebiliyordu. Araştırmacılar, bu fosilin, Archaeopteryx ile günümüz kuşları arasındaki bilişsel evrimi anlamada çok önemli bir adım olduğunu belirtiyorlar.
Sonraki keşifler, Brezilya’daki bu bölgede daha fazla fosil bulgusu elde edilirse, kuşların evrimine dair yeni bilgilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Profesör Field, “Bu sadece bir fosil, ama kuş beyinlerinin evrimindeki kilit parça. Navaornis ile birlikte, Archaeopteryx’ten bugün dünyamızdaki en zeki ve davranışsal olarak en karmaşık kuşlara doğru evrimleşen süreci daha net bir şekilde görebiliyoruz,” dedi.
