Türkiye ilk kez uzayda tohum ıslah çalışması başlattı. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday tarafından gerçekleştirilen iki araştırma projesi, Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü ile Türk Uzay Ajansı koordinesinde kabul edildi ve Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından uzaya gönderilen geri alınabilir uydu “Shijian-19” içerisinde yer aldı. Projeler kapsamında Çin uydusu ile uzaya nohut tohumları gönderildi. Kozmik radyasyon sayesinde mutasyona uğrayan tohumlardan susuzluğa dayanıklı nohut çeşitleri üretilecek. Araştırmayı, Alper Gezeravcı’nın uzayda gerçekleştirdiği 13 deneyden birinin yürütücüsü olan ekip yapıyor.
Kuraklığa dayanıklı tohum geliştirilecek
Türk Uzay Ajansı koordinesinde hazırlanan “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Stresi Toleransı İçin Gen Keşfi” ve “Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” başlıklı projeler, Çin Ulusal Uzay İdaresi’nin uluslararası iş birliği projelerini artırmak amacıyla yaptığı çağrı kapsamında kabul edildi. Shijian-19 isimli yeniden kullanılabilir ve geri döndürülebilir uydu, içindeki bilimsel projelerle gerçekleştirdiği uzay yolculuğunun ardından dünyaya geri döndü. Yürütülen çalışmalar, Türkiye’de ilk defa uzay ıslahı çalışmaları olma özelliğini taşıyor. Uzayda tohum ıslah çalışmasını 5 yıl sürmesi planlanırken yaklaşık bir kilogram nohut tohumu, uzay ortamında vakum altında kaldı ve kozmik radyasyona maruz bırakıldı. Radyasyon sayesinde tohum hücrelerinde değişiklikler gerçekleştirildiğini aktaran Doç. Dr. Barış Uzilday, “Bunların bazıları genetik değişiklikler, bu genetik değişiklikler kalıcı oluyorlar.” dedi. Uzilday, “Artık yeryüzüne geri döndürüp bitkileri büyüttüğümüz zaman bu genetik değişiklikleri taşıyan bitkiler elde etmiş oluyoruz.” ifadelerini kullandı. Uzayda oluşan bu mutasyonlar, dünyada yapılan klasik ıslah çalışmalarında elde edilemeyen genetik çeşitliliği sağlayabilmekte.
13 gün uzayda kaldı
Yerli bir tür olması ve yüksek protein içermesi nedeniyle tercih edilen nohutlar, uzayda 13 gün kalarak mutasyona uğradı. Halihazırda Türkiye’ye gönderilen numuneler üzerindeki çalışmalar ise sürüyor. Çin’in fırlattığı uyduyla farklı ülkelere ait yaklaşık 300 kg tohum uzaya gönderilmişti.
Gönderilen tohumların 1 kilogramı ise Türkiye’ye ait nohutlardı. Yapılan bu çalışma ile kuraklığa daha dirençli nohut çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanıyor. İklim değişikliği altında sıcaklıklar artarken su kaynaklarının da Türkiye’de azaldığı biliniyor. Bu kapsamda kuraklığa ve susuzluğa dirençli tohumlar geliştirmek büyük önem taşıyor. Tohumlar Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından ekilecek.
