Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır’ın kaleme aldığı dış ticaret verileri ile ilgili değerlendirme şu şekilde:
Parasal sıkılaştırma esaslı programın 17 aylık uygulama döneminde küçülmeye devam eden dış ticaret açığı ekim sonu itibarıyla 77,9 milyar dolarla son 28 ayın en düşük düzeyine indi. Yıllık açıkta son bir yılda 34,8 milyar, program döneminde 41,4 milyar dolar küçülme yaşandı. Ancak açıktaki küçülmenin kaynağını, getirilen kotaların da etkisiyle altın ithalatındaki gerileme yanında, sanayi üretiminde frene basılması nedeniyle sektörün enerji başta ara malı ithalatının hızla düşmesi oluşturdu.
Program döneminde ihracattaki artış mütevazı kalırken, ithalatta yaşanan hızlı düşüş, açığı hızla küçülttü. Tüketim malı ithalatı ise artmaya devam etti. İthal tüketimdeki artış, üretimdeki yavaşlama ve dış ticaret açığındaki küçülmenin milli gelir oluşumuna etkilerini, bugün açıklanacak 2024’ün 3’üncü çeyreği itibarıyla gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) verileri daha net biçimde ortaya koyacak.
EKİM AYI GELİŞMELERİ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle genel ticaret sistemi kapsamında ürettiği dış ticaret verilerinin ekim ayı sonuçlarını açıkladı. İhracatın geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3,1 artarak 23 milyar 500,1 milyon dolar olduğu ekim ayında ithalat 29 milyar 409 milyon dolarla geçen yılın ekimindeki ile yaklaşık aynı düzeyde gerçekleşti. Ekimde 5 milyar 909,1 milyar dolarla geçen yılın aynı ayındakinden yüzde 10,5 daha düşük dış ticaret açığı verildi. Geçen yıl ekimde yüzde 77,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl aynı ayda yüzde 79,9’la 2,4 puan daha yüksek gerçekleşti.
Ocak-ekim döneminde ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,1 artarak 216 milyar 195,3 milyon dolara çıkarken, ithalat yüzde 7,2 azalarak 282 milyar 48,6 milyon dolara ve böylece dış ticaret açığı da yüzde 30,1 azalarak 94 milyar 266,8 milyon dolardan, 65 milyar 853,3 milyon dolara geriledi. Geçen yılın ocak-ekim döneminde yüzde 69 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl aynı dönemde yüzde 76,7’ye yükseldi.
YILLIK AÇIKTA REKOR KÜÇÜLME
Ekim sonu itibarıyla yıllık ihracat 262,2 milyar dolara ulaşırken, ithalat 340,1 milyar dolar oldu, yıllık dış ticaret açığı da 77,9 milyar dolara geriledi. Böylece yıllık açık, ay sonları itibarıyla Haziran 2022’deki 76,6 milyar dolardan sonraki dönemin en düşük düzeyine inmiş oldu.
Geçen yıl temmuzdan itibaren hayata geçirilen parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik program öncesinde Haziran 2023 sonu itibarıyla yıllık dış ticaret açığı 119,3 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Buna göre ay sonları itibarıyla yıllık açık, programın 17 aylık uygulama döneminde 41,4 milyar dolar küçüldü. Bu dönemde yıllık ihracatta kaydedilen 10,6 milyar dolarlık büyümeye karşılık yıllık ithalatta 30,8 milyar dolarlık küçülme yaşandı.
Ekim sonu itibarıyla yıllık dış ticaret açığında, bir yıl önceye göre küçülme ise 34,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın ekim sonu itibarıyla yıllık açık 112,8 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Ekim ayları itibarıyla yıllık ihracat 7,7 milyar dolar artarken, yıllık ithalat 27,1 milyar dolar küçüldü.
GİRDİ İTHALATINDA SERT DÜŞÜŞ İTHAL TÜKETİMDE HIZLI ARTIŞ
Dış ticarette son bir yılda istatistiki veri bazında gerçekleşen iyileşmeye bakıldığında, bunun kaynağının ihracat artışından çok ithalattaki hızlı gerileme olduğu görülüyor. İthalattaki gerileme ise ara malı/ hammadde dış alımındaki sert düşüşten kaynaklanıyor, bu da ekonominin üretim ayağındaki daralmaya işaret ediyor.
Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6,2 düşüşle 18,4 milyar dolar olan ara malı ithalatının, on aylık kümülatif hacmi yüzde 12,9 düşüşle 175,8 milyar dolara geriledi. Ara malı ithalatının ekim sonu itibarıyla son bir yıldaki hacmi de 235,2 milyar dolar oldu ve Ekim 2023 itibarıyla yıllık hacmin yüzde 13 altında kaldı. Son bir yılda ara malı ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre 35,1 milyar dolar azaldı.
Buna karşılık son bir yılda tüketim malı ithalatı ise önceki bir yıllık döneme göre yüzde 15,7 oranında 7,2 milyar dolar artarak 52,6 milyar dolara ulaştı. Bu arada yıllık bazda yatırım malı ithalatı ise yüzde 1,1 oranında bir artışla 51,7 milyar dolar oldu. Buna göre tüketim malı ithalatına ödenen fatura, ülkede yeni yatırımlardaki hareketliliği gösteren yatırım malı ithalatına ödenen döviz tutarının üzerinde gerçekleşti.
SANAYİ HAMMADDESİNDE SERT DÜŞÜŞ
İthalattaki düşüşe, başka deyişle dış ticaret tablosundaki iyileşmeye en fazla, sanayinin üretimi kısması dolayısıyla girdi ithalatını azaltması etki yaptı. Ekim sonu itibarıyla son bir yılda sanayi için işlem görmüş hammadde ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre 22,9 milyar dolar azalarak 109,4 milyar dolara geriledi. Önceki bir yıllık dönemde bu ürünlerin ithalatı 132,2 milyar dolar olmuştu.
TÜİK açıklamasında “gizli veri” olarak yer alan enerji ürünlerinin ithalatı 6,2 milyar dolar azalarak 35,3 milyar, işlem görmüş diğer yakıt ve yağların ithalatı da 1,4 milyar dolar azalarak 23,1 milyar dolara indi. Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler, işlem görmemiş yakıt ve yağlar, yatırım mallarının aksam ve parçaları, taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları, esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş ya da işlenmemiş hammaddeler ve diğer girdilerde yıllık ithalatın toplam faturası da 4,7 milyar dolar azalarak 67,5 milyar dolara geriledi.
BİR YILDA İTHAL OTOYA 18 MİLYAR DOLAR
Son bir yılda 52,6 milyar dolara ulaşan tüketim malı ithalat faturası içinde en büyük kalemi 17,7 milyar dolarla ithal otomobiller oluşturdu. Ancak eski hızını yitiren otomobil ithalatı, önceki bir yıllık döneme göre yüzde 5,2 oranında 867 milyon dolarlık bir artış kaydetti. Önceki bir yıllık döneme göre en hızlı artış ise yüzde 67,5’le dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti. Son bir yılda dayanıklı tüketim malı ithalatı 4,4 milyar dolar artarak 10,8 milyar dolar oldu.
Birer yıllık dönemlere göre yarı dayanıklı tüketim malı ithalatı yüzde 14,2 artışla 8,3 milyar, dayanıksız tüketim malı ithalatı yüzde 3,2 artışla 6,8 milyar dolar oldu. Esası yiyecek ve içecek olan tüketim mallarından işlenmemiş olanların ithalatı yüzde 4,5 azalarak 2,6 milyar dolara gerilerken, işlenmiş olanların dış alımı yüzde 5,5 artarak 4,4 milyar dolara ulaştı. Tüketim malı kategorisinde yer alan, sanayi ile ilgili olmayan taşıma araç ve gereçleri ithalatının yıllık hacmi yüzde 43,3 artışla 1,4 milyar, yine tüketim malı sayılan motor benzini ve diğer hafif yağların son bir yıldaki dış alımı da yüzde 26,8 artarak 711 milyon dolar oldu.
patronlardunyasi.com
