Üzerinden 4 gün geçti, içimizdeki Grand Kartal yangını sönmedi. Sönmesin de. 78 cana malolan yangının sorumlularını aramak için kuyu kazamaya gerek yok. Yönetmelikler, çıkarılan kanunlar, şirketlerin elindeki “risk rapor” belgelerine uzandın mı, şak diye ortaya çıkar.

30 yıl Amerika’da ve Mısır’da uluslararası otel markalarında yöneticilik deneyimi olan ve 7 yıldır da İsveç’te yaşayan Melik Kızılcan geçen yıl Özkardeş ailesine ait Viltur Grubu’nun işlettiği Mövenpick İzmir Oteli Genel Müdürü olarak Türkiye’ye döndü.

Kızılcan, Mövenpick’in bağlı olduğu ve Türkiye’de 50 kadar otel açan uluslararası otel zinciri Accor Grubu’nun yangın önleme standartlarının, uygulamak zorunda oldukları yerel standartların üzerinde olduğunu vurguluyor.

Yabancı markaların hepsi için benzer bir “özen” olduğuna dikkat çeken Kızılcan, “Yerel denetimin yanı sıra, bizim yangın danışmanlarımız da denetim yapıyor. Yastık kılıfından, yangın pompasına kadar yüzlerce kriter belirlenmiştir. Çalışanların, misafirlerin kaçış planları test edilir. Testleri marka tarafında operasyonu yürüten taraf kontrol eder. Rapor olumlu çıktığında işletme açılır. Otel hizmete girdikten sonra da yılda en az 2 kez yangın tatbikatı yapılır. Yangın en kutsal konumuzdur, kesinlikle taviz verilmez” diyor.

***

Yıllardır çok sayıda turizm zirvesine katıldım, hiçbirinde işçi ve misafir güvenliğini sağlayacak yangın önleme sistemlerinin tartışıldığı bir oturum izlemedim.

Kızılcan’a “Siz bir yıldır Türkiye’desiniz bu konuda bir konferansa denk geldiniz mi?” diye soruyorum o da duymamış.

Turizmciler otel yenileme denince, yatak yorgan faslından öteye geçemedi!

***

Grand Kartal yangını turizm sektörünün turnosal kağıdı gibi oldu.

Aslen Rizeli olan Mazhar Murtezaoğlu, orman mühendisiyken 1960’ta Bolu’ya gelmiş. Bolu Dağı’nda o zamanki adıyla Bolu Dağı Kantini’ni kurmuş. 1990 yıllarda otel yatırımlarına başlamış. Öyle ki bugün Doğuş Grubu’nun sahibi olduğu D Maris Oteli’nin ilk yatırımcısı da Murtezaoğlu. Ödeme güçlüğüne düşünce otel Mehmet Emin Karamehmet’in patronu olduğu Çukurova Grubu bankalarından Yapı Kredi’ye geçti. Çukurova yarım kalan inşaatı tamamlandı. Süreç içinde Koç Grubu’na geçen Yapı Kredi oteli Doğuş Grubu’na sattı.

2019 yılında vefat eden Murtezaoğlu’nun Bolu Kartalkaya’da Grand Kartal’ın da arasında olduğu Kartal otelleri kızına miras kaldı. Otelin yönetimini kızının eşi Halit Ergül üstlenmişti. Yangından sonra gözaltına alınanlar arasında Ergül de yer aldı.

***

Halit Ergül, sektörde kök salıyordu.

Gazete Duvar yazarı Bahadır Özgür’ün haberine göre, Grand Kartal Otel yeni bir otel yatımı için yaptığı başvuru ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “01.09.2023 – 31.12.2023 Tarihleri Arasında Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgeleri” listesine girdi.

Kartalkaya’da 78 cana malolan yangın faciasının yaşandığı Grand Kartal Otel’in 2023 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan yeni bir otel için yatırım teşvik belgesi aldığı ortaya çıktı.

Ergül aynı zamanda Turizm Bakanı Mehmet N. Ersoy döneminde (2019 yılı) kurulan Turizm Geliştirme Ajansı (TGA) yönetim kuruluna Karadeniz’i temsilen girdi.

***

Dün “Turizm Aktüel” haber sitesinde, TGA’nın 2024 yılına ilişkin merkezi bütçeye aktardığı Konaklama Vergisi ve ödediği pay açıklandı. Turizmdatabank’ın Hazine’den derlediği verilere göre, TGA’nın turizm sektöründen aldığı Turizm Payı 2024 yılında yüzde 27 artışla 4.5 milyar TL olarak kaydedildi.

Ayrıca TGA’nın Hazine’den aldığı devlet yardımı, 2024 yılında yüzde 45’lik bir artış göstererek 4 milyar TL seviyesine ulaştı. Böylece TGA’nın toplam topladığı kaynak yüzde 45 artarak yaklaşık 265 milyon dolara yaklaştı.

Kamu kurumu gibi turizmcilerden aidatlar toplayan TGA’nın Sayıştay denetimi dışında bir şirket olduğunu da hatırda tutalım.

Otellere işletme ruhsatı verme yetkisinin belediyelerden Turizm Bakanlığı’na geçtiğini dikkate alırsak, kaynakların nereye kullanıldığını sorgulamamız gerekir.

Günlerdir Grand Kartal Oteli’ndeki yangında kimin/kimlerin sorumluluğu olduğu tartışılıyor. Denetim ve ruhsat yetkisi bakanlıkta; bu net olduğuna göre suçu CHP’li Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan’ın sırtına yükleyip kimse yoluna devam edemez; diyorum da kamu denetimindeki iş yerlerinde, madenlerde yaşanılan onlarca ölümlü iş kazaları ve çevre facialarından siyasilerin, bürokratların azade tutulduğu örnekler önümüzde…

***

Geçen yıl yangın otelinde tatil yapan Opal Sigorta Aracılık Hizmetleri Ltd. Şti.’nin kurucusu ve 30 yıllık sigortacı Celile Kızıklı gözlemlerini anlatıyor:

“Turizm sektöründe risk faktörlerini ben yazdım. Belek Turizmciler Derneği’nin 5 yıl sigorta danışmanıydım. Grand Kartal’da kaldığımızda ilk dikkatimi çeken asansörlerin sıklıkla arzılanmasıydı. Otellerde yangın riskini büyük olduğu alan mutfaktır. Ateş ve yağ kullanımı bacaların kontrolünü gerektirir. Bir çok otel bu konuda eksik. Yatırımcılar güvenlik önlemi almayı öteleyebiliyor, denetim devreye girer. Bir otelin yıldız sayısı kadar standardı vardır. Yangın raporuna göre bina ‘pertse’ ; poliçenin üzerinde yazılan neyse sigorta şirketi tamamını ödemek zorundadır. Yangından zarar gören ailelerin şu anda yapmaları gereken ilk şey, sigorta alacaklarına ihtiyati tedbir koydurmak olmalı. Elbette acıları çok taze ama geride kalanların göreceği zararları da düşünmek durumundalar. Geride geçimi sağlamak zorunda oldukları aileleri kalmış olabilir. Borçları aileye rücu edebilir.”

***

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın otelin bir an önce yıkılmasını istediğini iddia Bolu Belediye Başkanı Özkan da böylesi bir durumda “delillerin karartılması” şüphesine dikkat çekiyor.

Yargıya intikal eden Grand Kartal yangını soruşturmasında bilirkişilerin delil toplama sürecinde elbette olayın vuku bulduğu otelde inceleme yapmaları gerekiyor.

***

Duayen sigortacı Kızıklı ile oteller hakkında düzenlenen sigorta poliçelerindeki incelikleri de konuşuyoruz.

“Bina sigortaları deprem tarifesi üzerinden yapılır. Kaçıncı bölgedeyse, ona göre tabanı belirliyor. Taban tarife 2 milyar TL’ydi. Yanan otelin arsası Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan tahsisli olduğu için sigorta şirketi arsa bedeli dışında yeniden yapım parasını verir. 3000 metre kare inşaat maliyeti 8 milyon dolar civarında çıkabilir. Otelin mobilyaları, iç dekorasyon, müşterilerin kayıpları da poliçeye dahil edilmiş olabilir. Sigorta poliçesindeki şartlar neyse ödenecek hasar buna göre çıkar. Poliçede, “eksiklikler tamamlanmazsa ödeme yapmam” kaydı da yer alıyor olabilir. Sigorta beyanı doğru kabul eder, hasar-prim dengeleri ters denge verirse, ‘yangın sistemleri görünürde var da olabilir ama biz test edelim’ diyebilir.”

Kızıklı’nın aktarımından şunu anlıyoruz. Sigorta şirketlerinde de otelin yangın risk raporu bulunuyor.

Sabah gazetesinden Barış Ergin’in haberine göre Grand Kartal Oteli’ni sigortalamayı 3 şirket reddetmiş, Eureka sigortalanmış.

Ahşap bir yapının sigortalaması, yüksek yangın önleme standardının sağlanması ile mümkün olabiliyor. Grand Kartal’ın bu şartları yerine getirmediğinin bir diğer göstergesi Eureka poliçesidir. Otelin Eureka tarafından sigortalanması muhtemel Garanti Bankası BBVA’dan kredi kullanımıyla ilintilidir. Zira Eureka ile Garanti BBVA’nın işbirliği sürüyor.

***

Kızıklı otellerde sigorta şirketlerinin poliçe süreçleri ve mevcut uygulama örnekleri hakkında şu bilgileri veriyor:

*Sigorta şirketlerinin içinde yangın güvenlik önlemleri analiz birimi yer alır. Sigortalanacak otelin; spring (yağmurlama) sistemi, yangın alarmı, yangın tüpü, yangına duyarlı kapı var mı? Mobilyalar, mimari katkılar her taraf analiz edilir. Alarm sistemi kaç kez arıza vermiş bakılır.

*Çok büyük bir fabrikanın poliüretanların olduğu bölümde çıkan yangın 4 dakikada söndürüldü, 9 dakikada itfaiye geldi. Yangın çıkabilir, önemli olan alınan önlemler. İlk 4 dakika kritiktir. Suyun taşıdığı riskler yangından büyüktür.

*Bir Amerikan firması bir mülk kiraladı. Sigorta şirketi ‘Duman odası olmalı’ dedi, kiralayan şirket yangın önlemlerini 16 kere test etmek durumunda kaldı. Bina ve can güvenliği riskini bertaraf edecek yatırım için harcanan paraya acımıyorlar. Hayati bir konu. Sigorta bir kültür meselesi. Yatırımlar ve operasyon giderleri içinde üstelik büyük bir maliyet de getirmez.

*ABD’de, yangın güvenliğinin sağlanmasına yönelik faaliyet gösteren ve Türkçesi Ulusal Yangından Korunma Derneği olan National Fire Protection Association-NFPA standartlardan kimse taviz vermez.

***

Kızıklı’ya bir otel poliçesi imzalamadan önce hangi risklere öncelik verdiğini sorduğumda; “İlk bakacağım yer sırasıyla; mutfak, kayak pisti, asansörler, yangın çıkış alanları, yanmaz kapılar, tahliye prosedürleri olur” yanıtı alıyorum.

Grand Park’da ilk belirlemelere göre yangının çıktığı yerin otelin ana restoranı olması, otelin bilinen bir riski taşıdığını gösteriyor.

Yargının yangın sırasında otelde konaklayanların ferdi sigortalarını yapan tur operatörlerinin belgelerini de incelemesi gerekir. Zira eski Turizm Bakanlarından ve TÜRSAB Başkanlarından Bahattin Yücel “” diyor.

Turizm Bakanlığı’nın, Grand Kartal’da konaklama almışsa Bakan Ersoy’un tur şirketi ETS’nin ve sigorta şirketinin risk raporları mahkemeyi aydınlatacaktır.

Ezcümle Grand Kartal Oteli yangınında daha çok risk raporu göreceğiz. Henüz sorumlu bakanlığın raporunu görmesek de…