Muazzez İlmiye Çığ Kimdir? 2 Pandemi, 2 Dünya Savaşı, 4 Darbe, 8 Ekonomik Kriz 16 Büyük Deprem Gördü!
Sümer ve Asur uygarlıkları üzerine araştırmalar yapan Muazzez İlmiye Çığ, tarihe adını yazdırmış ünlü Türk arkeolog, dilbilimci ve yazar… Ancak onu yalnızca bu yönüyle değil, laiklik ve kadın hakları konusundaki savunuculuğuyla da hatırlayacağız. Kariyeri boyunca sayısız çalışmalar yapan Muazzez İlmiye Çığ, halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek’ suçundan yargılanmış ve tutuklanmıştı. 1914 yılında dünyaya gelen Muazzez İlmiye Çığ, 110 yaşında hayatını kaybetti.
Gelin, onu yakından tanıyalım…
Bu içerikte Biyografya ve Line Tv Bursa (Bölüm 1 – Bölüm 2) kaynak olarak kullanılmıştır.
Kırımlı göçmen bir ailenin çocuğu olarak, 20 Haziran 1914 tarihinde Bursa’da Muazzez İlmiye İtil adıyla dünyaya geldi.
Babası öğretmen Zekeriya Bey, annesi terzi Hamide Hanım’dı. Bir kızını olmasını çok isteyen babası ilim, irfan sahibi olması için adını ‘İlmiye’ koyarak en iyi şekilde öğrenim görmesi için elinden geleni yapmıştı.
1919’da İzmir’in işgaliyle beraber Çorum’a taşındılar. Çorum’da ‘Gazi Paşa Mektebi’ne başladı. Babası, sırf çocukları daha iyi bir eğitim görsün diye Bursa’ya taşınmaya karar vermişti. Fransızca ve keman tutkusunu da babasına borçluydu.
Türkiye’nin ilk özel okulu ‘Bizim Mektep’te öğrenim gördükten sonra ‘Bursa Kız Öğretmen Okulu’nun giriş sınavları için binbir çileyle yaşını büyütmek zorunda kalmıştı.
Yaşını büyüttürmek için mahkemeye gittikleri günü, ‘Babam gidiyor bana, büyük göstersin diye bir kadın şapkası alıyor. Aynı böyle tiyatro, sinemalarda gördüğümüz kadın şapkaları. Düşün ben onu giyiyorum o yaşta, gidiyorum. Ayağıma da biraz topukluca -bilmiyorum nasıl aldılar- yani kıyafetim öyleymiş… Babam demişti rahmetli, ‘Hâkim bile güldü haline’ diye.’ şeklinde tebessümle anlatıyordu.
1931’de mezun oldu ve sonraki dönemde Eskişehir’e öğretmen olarak atandı ve ailecek bir kez daha şehir değiştirmiş oldular.
O yaşlardayken sürekliliği olan bir eğlence hayatı vardı. Sinema ve tiyatro çıktığındaysa en büyük keyiflerinden birisi bunlar olmuştu. ‘Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne en yakın arkadaşıyla kayıt yaptırmıştı.
‘Fransız Dili ve Edebiyatı’ dolu olduğu için ‘Hititoloji Bölümü’yle beraber ‘Sümeroloji’ derslerine de zorunlu kayıt yaptırdılar. Hemen akabinde dersler Almanca olduğu için Almanca dersi de almak zorunda kalacaklardı.
Memuriyetini yanmaması için tanıdık vasıtasıyla rapor alarak öğrenimine devam ederken, akraba evinde kalmamak için de arkadaşıyla hemen bir ev tuttular.
Sonrasında yine tanıdıklar sayesinde özel ders işi buldu ve okul için para kazandı. Arkadaşının masraflarına da o destek oluyordu. Bir süre tek göz ev benzeri bir yerde yaşamanın ardından, yatılı yurda girme fırsatı buldular. Hayatı düzene girmeye başladığındaysa kendini tamamen derslere verdi.
Fakültede Nazi Almanyası’ndan kaçarak Türkiye’ye sığınan çok iyi hocalardan ders alma şansına erişmişti.
Üniversite’de asistan olarak kalmayı kabul etmemişti. Türkiye’deki öğrenim hayatını tamamladıktan sonra 1940’da ‘Sümeroloji ve Hititoloji’ için araştırmalar yürütmek amacıyla Almanya’ya gitmişti.
Türkiye’ye döndüğündeyse İstanbul’daki ‘Eski Şark Eserleri Müzesi Çiviyazılı Belgeler Arşivi’ne atandı. Aynı yıl içerisinde Topkapı Sarayı’nın müdürü Kemal Çığ’la evlenmişti. Akademik çalışmalarda yer aldı.
1941’de büyük kızı Yuli Weston, 1947’de küçük kızı Esin Çığ dünyaya geldi.
En yakın arkadaşı olan Hatice Kızılay ve Dr. F.R. Kraus’la büyük işler başararak müzeyi, ‘Eski-Önasya Dilleri Araştırma Merkezi’ olan ‘Paris-Louvre, Londra-British, Berlin-Vorderasiatisches’ gibi müzelerden birisi haline getirdiler.
‘Sümeroloji’ alanında birçok yayına hayat verdi ve önemli dil kongrelerinde yer aldı. Yurt dışında birçok projede bulundu.1972’de Arkeoloji Bölümü’nden emekli oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra 1983’te eşini kaybetmişti.
Birçok dile çevrilen kitapları, dünya çapındaki okullarda ders kitabı olarak okutulan başlıca eserlerden oldu.
2007’de çıkan ‘Vatandaşlık Tepkilerim’ kitabındaki birkaç cümle yüzünden, ‘Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek’ten hakkında soruşturma başlanarak tutuklandı. İlk duruşmada 25 gönüllü avukatın savunmasıyla serbest bırakıldı.
Emekli olsa da ‘Philadelphia Üniversitesi Müzesi Tabletler Bölümü’ Başkanı Prof. Kramer’ çalışmalar yürüttü. 2000’de İstanbul Üniversitesi’nden ‘Fahri Doktor’ unvanı aldı. 2005’te ‘Anadolu Kültür Araştırmaları Derneği’ onu, ‘Özgür İnsan’ ödülüne layık gördü.
Yaptığı iş için oradan oraya koşarak her zaman güncel bilgiyi kolladı ve insanlara aktarmayı da ihmal etmedi.
1914 yılında dünyaya gelen Muazzez İlmiye Çığ, 110 yaşında hayatını kaybetti. Tarihe adını yazdırmayı başaran Çığ’ın ölüm haberini kızı ve yakınları duyurdu.
