Bir zamanlar dünya haritasında koca bir alanı kaplayan Sovyetler Birliği vardı, hatırlarsınız. Şimdi ise o devasa yapı, tarihin tozlu sayfalarına gömüldü, ama geriye kalan ülkeler öyle hemen birbirinden kopmadı. İşte Bağımsız Devletler Topluluğu, yani BDT, tam da bu noktada ortaya çıkıyor!
Bir nevi eski dostların kopamayıp ‘Ayrılsak da beraberiz!’ dediği bir topluluk gibi düşünebilirsin. Peki, BDT tam olarak nedir? Ne zaman kuruldu? Hangi ülkeleri içeriyor ve bu ülkeler ne yapıyor? Hadi biraz daha derine inelim!
1. BDT’nin Doğuşu: SSCB’nin Ardından Yeni Bir Başlangıç
90’lar başlarını hatırlayanlar bilir; o dönemde dünyada büyük değişimler yaşanıyordu. Bir zamanlar dev gibi olan Sovyetler Birliği (SSCB) bir gün resmen ‘Ben gidiyorum!’ diyerek sahneden çekildi. Peki, bu kadar büyük bir yapının dağılmasından sonra ne oldu? İşte BDT tam bu noktada ortaya çıktı! Sovyetler’in dağıldığı 1991 yılında, eski Sovyet ülkeleri bir araya gelerek Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kurdu. ‘Biz hâlâ dostuz, birbirimize destek oluruz’ demek için oluşturulmuş bir organizasyon diyebiliriz.
BDT’nin amacı, eski Sovyet ülkeleri arasındaki ekonomik, politik ve kültürel bağları koparmadan sürdürebilmek. ‘Tekrar birleşelim!’ demiyorlar ama ‘Bağlarımız kopmasın’ diyerek işleri biraz daha yumuşatıyorlar.
2. Kısacası…
BDT, eski Sovyet ülkeleri arasındaki ilişkileri ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda sürdürmek için oluşturulmuş bir yapı. Amaç, tamamen bağımsızlıklarına kavuşan bu ülkelerin aralarındaki bağları koparmadan, bir şekilde iş birliğine devam etmelerini sağlamak. Yani, SSCB’nin bir devamı değil ama o dönemin mirasını taşıyan bir yapı diyebiliriz.
3. Peki BDT’nin Amacı Nedir? Ne İşe Yarar?
Öncelikle şunu belirtelim: BDT, Avrupa Birliği (AB) gibi bir entegrasyon projesi değil. Ülkeler burada tamamen bağımsızlar, kararlar bağlayıcı değil ve genellikle ‘iş birliği’ düzeyinde kalıyor. Yani BDT üyeleri, ortak kararlar alabiliyor ama bu kararlar bağlayıcı değil. Bir ülke, bir kararı beğenmezse ‘Yok, ben bunu uygulamayacağım’ diyebiliyor. Bu açıdan çok daha esnek bir yapı diyebiliriz.
4. Topluluğun ana hedeflerine bakacak olursak:
Öncelikle ülkeler arasında ticaretin ve ekonomik ilişkilerin devamlılığını sağlayarak ekonomik bir işbirliği gerçekleştirmek. Bunun yanında ülkeler arasındaki siyasi bağları güçlendirerek dış politikayı ilgilendiren konularda birbirlerine destek olmaktır
Bunun yanı sıra ortak güvenlik sorunlarına karşı iş birliği yapmak, terörizm, organize suçlar ve sınır güvenliği gibi konularda ortak çözümler bulmak gibi konularda da işbirliği yapmaktadırlar. Bir diğer ana hedefleri ise: Eski Sovyet cumhuriyetleri arasında kültürel ve sosyal bağları güçlendirmek ve bu ülkeler arasındaki tarihî ve kültürel ortaklıkları sürdürmektir.
5. Peki, Kimler Bu Topluluğun Üyesi?
Öncelikle topluluğun en büyük ve etkili üyesi olan Rusya. Zaten Sovyetler’in devamı niteliğindedir. Sonrasında Rusya ile sıkı ilişkiler içerisinde olan ve BDT’nin etkin üyeleri arasında yer alan Belarus. Bir diğer ülke Kazakistan. Hem BDT’de aktif olarak hem de kendi başına dev projelere imza atıyor. Kırgızistan’da BDT’ye bağlı kalmayı sürdüren ülkeler arasında yer alıyor.
Yukarıda yer alan ülkelerin yanında diğer ülkeler ise: Tacikistan, Özbekistan, Azerbaycan ve Ermenistan olarak karşımıza çıkıyor.
Ukrayna ise 2014’te yaşanan siyasi krizden sonra topluluktan uzaklaştı ve artık resmi olarak bir üyesi değil.
6. Şunu da belirtmekte fayda var:
Gürcistan da bir zamanlar BDT’nin bir üyesiydi ama 2008’deki Rusya ile yaşanan savaş sonrası Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan tamamen ayrıldı. BDT, Gürcistan’ı şu an el sallayarak uğurluyor.
7. Bugünkü Durum: BDT’yi Nerede Görüyoruz?
Şu an BDT, biraz daha sembolik bir birlik haline gelmiş durumda. Ülkeler ekonomik ve askeri iş birliği yapıyor ama işler genelde ülke bazında ilerliyor. Rusya’nın etkisi çok büyük olsa da diğer ülkeler bağımsız politikalarını sürdürmeye çalışıyorlar. Özellikle Ukrayna ve Gürcistan’ın ayrılması sonrası topluluğun gücü azalmış durumda.
Yine de eski Sovyetler Birliği’nin nostaljisini yaşayanlar ve birbirleriyle daha kolay ticaret yapmak isteyen ülkeler için BDT hâlâ önemli bir topluluk olarak görülüyor.
8. Sonuç Olarak: BDT, Birlikte Ama Ayrı Olmanın Kısa Yolu!
BDT, eski dostların yollarını tamamen ayırmadan ‘Hadi gel, arada buluşalım!’ dediği bir platform. Bir Avrupa Birliği kadar güçlü değil ama eski bağları koparmamak adına iyi bir yöntem gibi duruyor. Bakalım önümüzdeki yıllarda BDT nasıl bir yol izleyecek, belki de yepyeni üyeler gelir ya da farklı bir şekil alır.
