1928’den bu yana, antibiyotikler bir zamanlar hayatı tehdit eden enfeksiyonları tedavi ediyor ancak tedavi sürecinde kötü bakterileri yok etme sürecinde, iyi bakterileri de yok edebilirler.
The New York Times’e konuşan gastroenterolog olan Dr. Tien Dong, neyse ki çoğu insan için bağırsak mikrobiyomu üzerindeki bu etkilerin geçici olduğunu söyledi ve ekledi: “Genel olarak sağlığınız iyiyse, “muhtemelen kendi kendinize iyileşirsiniz” dedi.
Yine de bu iyileşmeyi teşvik etmek için önlemler almak gerekebilir. Bu konuda yapılan araştırmalar çoğu sınırlı olsa da atılacak en önemli adım beslenme…
Antibiyotikler bağırsaklarınıza ne yapar?
Dr. Dong, antibiyotiklerin bağırsaklarınızdaki mikropları, orman yangınlarının bir ormandaki bitki ve hayvanları etkilemesine benzer şekilde etkilediğini söyledi. Arazi yeniden büyür ancak eski çeşitliliğine nazaran daha az çeşitlilikle. Bir yangından sonra yeniden çoğalan ilk bitkiler her yerde büyürler.
Dr. Dong, antibiyotik kullanımından sonra da bağırsaklarda aynı şeyin olduğunu, geri dönen ilk bakterilerin bağırsakları hızla ele geçiren hızlı büyüyenler olduğunu, bunun daha az çeşitli ve dolayısıyla daha az sağlıklı bir mikrobiyom oluşturduğunu ifade etti.
Yakın zamanda Kanada’daki Simon Fraser Üniversitesi’ndeki mikrobiyal genomikçi Amy Langdon, neyse ki geniş spektrumlu oral antibiyotiklerin tüm doğal bağırsak floranızı öldürmeyeceğini söyledi. Yanmış bir arazide rastgele yeşilliklerin hayatta kalabilmesine benzer şekilde, iyi bakterilerden oluşan küçük topluluklar sindirim sisteminin antibiyotiklerin ulaşamadığı kısımlarında saklanabilir. Dr. Langdon, “Bağırsağı yeniden beslemek için bunlara güveniyoruz” dedi.
Zamanla, bu hayatta kalan bakteriler; yiyeceklerden, diğer insanlardan veya evcil hayvanlarınızdan edindiğiniz yeni bakterilerle birlikte sağlıklı bir mikrobiyomu yeniden inşa edebilir. Bağırsak mikrobiyomununun düzelmesi küçük çocuklar, yaşlı yetişkinler veya sık antibiyotik kullananlarda daha uzun sürebilir ancak Dr. Dong, çoğu yetişkinin bağırsaklarının birkaç ay içinde normale döneceğini söyledi.
Antibiyotiklerden sonra ne yemeliyim?
Arizona Üniversitesi Kanser Merkezi’nde bağırsak mikrobiyomunu araştıran immünobiyolog Pawel Kiela, beslenmenin antibiyotik sonrası iyileşmenin en önemli unsuru olabileceğini, bazı gıda türlerinin “iyi” mikropların büyümesini teşvik ettiğini, “kötü” mikropların cesaretini kırmakta daha iyi olduğunu söyledi.
Dr. Langdon, diyetinize zencefil eklemenizi önerdi ve mide bulantısı, şişkinlik, gaz gibi antibiyotik kullanımıyla ilişkili bazı semptomları zencefilin azaltabileceğine dair bazı kanıtlar olduğunu belirtti. Dr. Langdon, çay yapmak için taze zencefili suda demlemeyi veya bir çorba kaşığı rendelenmiş zencefili bir smoothie ile karıştırmayı denemenizi önerdi.
Dr. Kiela, sağlıklı bağırsak bakterilerinin lifleri tercih etme eğiliminde olduğunu söyledi.
2021 yılında yapılan bir çalışmada, bilim insanları insan dışkı bakterilerini iki grup fareye nakletti: Biri düşük lifli bir diyetle, diğeri ise genellikle yüksek lifli tahılların bir karışımını içeren standart bir fare yemi diyetiyle beslendi. Her iki gruba da antibiyotik verildikten sonra, düşük lifli diyet uygulayan farelerin bağırsak çeşitliliği standart diyet uygulayanlara göre daha yavaş iyileşti ve bazı iyi bakterileri asla yeniden oluşmadı.
ABD Federal sağlık yetkilileri, yaşınıza ve cinsiyetinize bağlı olarak günde en az 21 ila 38 gram lif tüketmenizi öneriyor. Dr. Kiela, bunun hedeflenmesi gereken iyi bir miktar olduğunu söyledi ve soğan, sarımsak, pırasa, muz, kuşkonmaz, enginar, yulaf ve baklagillerin harika kaynaklar olduğunu ekledi.
Dr. Dong, bazı insanlar için antibiyotiklerin ishal, şişkinlik ve kramplara neden olabileceğini ve yüksek lifli gıdaların şişkinlik ve gaz gibi semptomları daha da kötüleştirebileceğini söyledi. İlaç alırken büyük bir salata ya da bir tabak sebze yemek istemiyorsanız, belirtileriniz yatışana kadar beklemenizde bir sakınca olmadığını sözlerine ekledi.
Dr. Kiela, kimchi veya kefir gibi fermente yiyecek veya içeceklerin, tamamen kaybetmiş olabileceğiniz iyi bakterilerin yerini almasına yardımcı olabileceğine dair bazı sınırlı kanıtlar olduğunu söyledi.
Probiyotik almalı mısınız?
On yıldan daha uzun bir süre önce yapılan araştırmalar, probiyotik takviyelerinin antibiyotiğin neden olduğu ishal ve kramp gibi bazı ani yan etkileri yatıştırmaya yardımcı olabileceğini gösteriyor. Dr. Kiela, bunun doktorların antibiyotiklerle birlikte probiyotik takviyeleri önermeye başlamasına neden olduğunu söyledi.
Ancak daha yeni ve daha sağlam araştırmalar, probiyotik takviyelerinin antibiyotik kullanımından sonra bağırsak mikrobiyomu için önemli bir faydası olmadığını gösteriyor. Hatta bazı araştırmalar, bağırsak iyileşmesini yavaşlatabileceklerini dâhi öne sürüyor. Dr. Kiela, sınırlı sayıda mikrobiyal türün takviyeler yoluyla bağırsağa girdiğinde, yer ve besin için rekabet ettiklerini ve hatta kendi yararlı bağırsak bakterilerinizin yeniden büyümesini önleyen kimyasallar üretebileceklerini söyledi.
Dr. Kiela, sonuç olarak, probiyotik almanın muhtemelen kimseye zarar vermeyeceğini ancak bağırsak mikrobiyomunun tam olarak eskisi gibi olmasına yardımcı olmayacağını sözlerine ekledi.
