Fazıl Say’dan ünlü besteciye veda: İlhan Usmanbaş hocamızı kaybettik

Besteci ve eğitimci İlhan Usmanbaş’ın yaşamını yitirmesi sonrası piyanist Fazıl Say, 2021’de Usmanbaş’ın eşi Atıfet Hanım’ın da yer aldığı fotoğrafı paylaşarak üzüntüsünü şu sözlerle dile getirdi:

“Çok değerli çağdaş bestecimiz İlhan Usmanbaş hocamızı bugün kaybettik.
Derin üzüntü duyuyorum.
Usmanbaş (1921-2025)
104 yaşındaydı…”

“Biliyorsunuz, Pandemi döneminde hocamız ile kaldığı Darüşşafaka bakımevinde buluşmuştuk,
onun piyano ve şan eserlerinden oluşan bir albüm yapmıştım o dönemde
Şubat 2021.
77 yıllık evliliğinde sevgili eşi , devlet sanatçısı Soprano Atıfet Usmanbaş’ı da 2022 yılında yitirmiştik. Doğası gereği aşması zor bir durumdu…”

“İlhan Usmanbaş, çağdaş sanatın, avangardizmin Türkiye’deki öncüsüydü.
Devlet Sanatçısı ünvanı vardı.
Çok değerli eserlerine hep sahip çıkalım.
Türkiye için çok önemli bir ses olarak eserleriyle hep yaşayacak.
Hepimizin başı sağ olsun.
Işıklarda uyusun, sevgili hocam,
İlhan Usmanbaş.”

İLHAN USMANBAŞ KİMDİR

İlhan Usmanbaş İstanbul’da doğdu, Ayvalık’ta büyüdü. On iki yaşında kendi kendine viyolonsel çalmaya başlayan Usmanbaş Ortaokulu Ayvalık’ta bitirdikten sonra 1936’da girdiği Galatasaray Lisesi’ndeki öğrenciliği boyunca müzik çalışmalarını Sezai Asal’la yürüttü. 1941’de liseyi bitirince İstanbul Edebiyat Fakültesi ve Belediye Konservatuvarı’nda öğrenciliğe başlamıştır. Cemal Reşit Rey’in armoni ve Sezai Asal’ın viyolonsel derslerini izlemiş ve 1942’de Ankara Devlet Konservatuvarı’nın Kompozisyon Bölümü’ne geçerek Hasan Ferit Alnar’la armoni, kontrpuan ve kompozisyon, Ahmet Adnan Saygun’la kompozisyon, David Zirkin’le viyolonsel, Ulvi Cemal Erkin’le piyano çalışmıştır. 1948’de Ankara Devlet Konservatuvarı’nın ileri döneminden mezun oldu. Aynı yıl soprano Atıfet Usmanbaş (1923-2022) ile evlendi.

Henüz öğrenciyken yazdığı ilk orkestra yapıtı, Mozart’tan esinlendiği “Küçük Gece müziği”dir (1946). Yine aynı yıl içinde Usmanbaş’ı yeni arayışlar içinde görüyoruz: Sartre ve Leibowitz’in yazılarını ve kitaplarını Fransızca’dan izlemeye başlamış, Alban Berg’in “Wozzeck” operasını kitaplıkta keşfederek Bülent Arel’le birlikte öteki çağdaş bestecilerin yapıtlarını incelemeye, seslendirmeye girişmiştir. Konservatuvar öğrencisi olmayan genç bestecilerden Ertuğrul Oğuz Fırat’la arkadaşlığın başlaması da bu yıllardadır.

1952’de Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) kanalıyla Amerika’ya gitmiş, aynı yıl Ankara’da Helikon Derneği’nin kurucuları arasına katılmıştır. 1956’da Ankara Devlet Konservatuvarı’nda müzik tarihi öğretmenliği yapmıştır. 1957-58 yıllarında Rockfeller bursu ile Amerika’ya giderek birçok besteci ile tanışma olanağı bulmuştur.

1960’an sonra besteci, “dizisel yazı”dan uzaklaşmaya başlayarak yeni tekniklere yönelmiştir. Bestecilik serüveni genelde şöyle bir çizgi izlemiştir:

1948’e kadar, Hindemith, Bartok, Stravinski, Rey etkileri.
1950 – 60 arası, dizisel teknikler ve özgün uygulamaları.
1960’tan günümüze, dizisel sonrası özgün araştırmalar; aleotoric (raslamsal), özgür polifoni, kollaj, minimal uygulamaları, monoritmik, optik-grafik özgür değerler, mikromodalite.
Usmanbaş, Türkiye’de uzun yıllar sürdürdüğü kompozisyon öğretmenliği koşutunda, kitaplar ve çeviriler yayınlamış, kongre bildirileri ve makaleler yazmıştır. Başlıcaları arasında:

Müzikte Türler ve Biçimler (André Hodeir’den çeviri),
Kısa Dünya Musıkisi Tarihi (Curt Sachs’tan çeviri) ve
Müzikte Türler
sayılabilir.

1971 yılında Devlet Sanatçısı unvanı aldı.

1993 yılında Sevda – Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası’nı aldı. Yaşam öyküsü Evin İlyasoğlu’nun kalemiyle Yeninin Peşindeki Bağdar │ İlhan USMANBAŞ adı ile kitaplaştırıldı. Kitap aynı vakfın yayınları arasından çıktı.

İlhan Usmanbaş’ın yapıtlarına ilişkin nota koleksiyonu, Sevda – Cenap And Müzik Vakfı belgeliğindedir.