Astronomlar, gökbilim tarihinde bir ilke imza atarak Samanyolu Galaksisi’nin dışındaki bir yıldızın yakın çekim görüntüsünü elde etti. Bu dikkat çekici başarı, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Very Large Telescope Interferometer (VLTI) sayesinde mümkün oldu. Söz konusu yıldız ise 160.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve kırmızı süperdev kategorisinde yer alan WOH G64. Süpernova öncesi “dev” yıldızın son anları
Şili’deki Universidad Andrés Bello’dan astrofizikçi Keiichi Ohnaka, elde edilen yeni görüntülerin, süpernova olmaya hazırlanan bir yıldızın etrafındaki gaz ve toz bulutunu gözler önüne serdiğini belirtti. “İlk defa Samanyolu dışındaki bir galakside ölmekte olan bir yıldızın yakınlaştırılmış görüntüsünü almayı başardık” diyen Ohnaka, bu yıldızın çevresini saran yumurta şeklindeki bir kozanın keşfedildiğini söyledi. Bu kozanın, yıldızın patlamadan önce madde fırlatmasıyla bağlantılı olabileceği düşünülüyor.
WOH G64, Samanyolu’nun çevresinde dönen Büyük Macellan Bulutu adlı küçük galakside yer alıyor. Yaklaşık Güneş’ten 2.000 kat büyük olan bu dev yıldız, gökbilimciler tarafından Behemot Star olarak adlandırılıyor. 30 yılı aşkın bir süredir gözlemlenen bu yıldızın ilk görüntüsüne ulaşmak için teknolojinin gelişmesi beklendi. Süpernova nedir?
Bilmeyenler için, bir yıldızın yaşamının son aşamasında gerçekleşen, inanılmaz derecede güçlü bir patlama olan süpernova, yıldızın nükleer yakıtının tükenmesi ve iç basıncı dengeleyen dış kuvvetlerin çökmesi sonucu ortaya çıkar. Süpernovalar evrendeki en parlak olaylardan biridir; kısa bir süre için Güneş’in milyarlarca katından daha fazla parlak olabilirler. Süpernova sonrasında yıldızın çekirdeği çökerek geriye bir nötron yıldızı veya kütlesine bağlı olarak bir kara delik bırakır. Yıldızın dış katmanları uzaya saçılarak bir süpernova kalıntısı oluşturur; bu gaz ve toz bulutları, yeni yıldız ve gezegen sistemlerinin hammaddesi haline gelir.
Bu fotoğraf için yıllarca beklendi
Astronomlar, 2005 ve 2007 yıllarında yıldızın özelliklerini anlamaya yönelik ilk çalışmaları yapmıştı. Ancak yıldızın net bir görüntüsüne ulaşmak, VLTI’nin ikinci nesil enstrümanlarından biri olan GRAVITY’nin geliştirilmesiyle mümkün oldu. Elde edilen yeni görüntüler, yıldızın son on yılda belirgin bir şekilde solduğunu ortaya koyuyor. Bilim insanları bu durumu bir yıldızın evrimini gerçek zamanlı gözlemleme açısından “benzersiz bir fırsat” olarak nitelendiriyor.
WOH G64 gibi kırmızı süperdevler, yaşamlarının son evrelerinde dış katmanlarını gaz ve toz şeklinde fırlatarak binlerce yıl sürebilecek bir süreç geçiriyor. Yıldızdaki bu dramatik değişimlerin, patlayarak süpernovaya dönüşme sürecini hızlandırabileceği düşünülüyor. Bilim insanları yıldızdan püsküren malzemelerin kararmadan ve yıldızın etrafındaki toz kozasının beklenmedik şeklinden de sorumlu olabileceğini düşünüyor. Toz bulutunun yumurta biçiminde olması bilim insanlarını şaşırttı çünkü önceki gözlemler ve bilgisayar modelleri daha farklı bir şekil öngörüyordu.
Bu anomalinin, yıldızın bir yoldaş yıldıza sahip olma ihtimali veya madde fırlatma süreçlerindeki bilinmeyen bir etkiden kaynaklanabileceği düşünülüyor. Yıldızın giderek solması, daha fazla yakın çekim görüntü alınmasını zorlaştırsa da, VLTI’nin gelecekteki güncellemeleri (örneğin GRAVITY+ projesi) bu engelleri aşmayı vaat ediyor.
