SEVGİ UÇAR
Asgari ücrete zam yapılması için bekleyen milyonlar artık gün sayıyor! Asgari ücret tespitinde tartışmalar sürerken, asgari ücrete zam için en güçlü senaryolar ortaya çıkmaya başladı. Peki, 2025 yılında asgari ücret ne kadar olacak? Alım gücündeki düşüş devam edecek mi? Enflasyonla mücadelede hangi noktadayız? Ekonomist Emre Şirin ile 5 Soru ve 5 Cevap’ta konuştuk.
1. Asgari ücret belirlenirken masadaki en önemli verilerin başında enflasyon rakamları geliyor. Bunun yanında; büyüme, açlık ve yoksulluk sınırı verileri, TİSK’in talepleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çalışmaları Asgari Ücret Tespit Komisyonu Toplantısı’nda masada yer alacak. Komisyondan ne çıkacak? Enflasyon ile mücadelede hangi noktadayız?
Öncelikle şunu belirtmek gerekir; ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullar, halkın alım gücünü ciddi oranda düşürdü. Asgari ücret artık bir vicdan meselesidir. Yani asgari ücret artış oranının ‘enflasyon yaratır’ gerekçesiyle düşük seviyede gerçekleşmesi kabul edilemez.
“ÖNCE KAYBOLAN ALIM GÜCÜNÜ YERİNE KOYMAK GEREK”
Yılbaşında 17 bin 2 liraya yükseltilen asgari ücretin alım gücü, birçok farklı hesap yapılmakla birlikte kabaca yarı yarıya düştü. Önce kaybolan alım gücünün yerine konması, sonrasında ise 2025’te oluşacak enflasyonun hesaba katılması gerekiyor.
Merkez Bankası son yaptığı revize ile 2025 enflasyon tahminini yüzde 21’e yükseltti. Bu durum çok gerçekçi görünmüyor. Geçmiş tahminlerin tutmaması, önümüzdeki yıl hem faiz indirimi hem dolar kurunda yaşanacak olası yükselişler ve şu an yüzde 50 politika faizine rağmen enflasyon beklentilerinin düzelmemesi de bunun ispatı olarak değerlendirilebilir.
Ekonomi yönetimi, uluslararası kurumlar ve Merkez Bankası son günlerde ısrarla hedef enflasyona göre artış yapılması yönünde yönlendirmeler yapıyorlar. Aynı zamanda toplumun nabzını da ölçmeye çalıştıkları ve beklentinin yükselmemesi adına konuyu tartışmaya açıp, normalleştirme çabası da bulunuyor.
Bu süreçte ilgili taraflar elbette görüşmelerini yapacak ama son söz Cumhurbaşkanı tarafından söylenecektir. Hedef enflasyon TCMB tarafından yüzde 21 seviyesine revize edilse de, oluşan genel kanı yüzde 25 seviyesinde bir artış olacağı yönünde. Ciddi bir toplum baskısı olduğu gerçeğini de hesaba katarsak yüzde 30-35 aralında bir artış görebiliriz.
Yüksek oranlı bir asgari ücret artışı devletin vergi kaybına da yol açacaktır. Bütçe açıklarının kapatılamadığı ve devletin ciddi kaynak ihtiyacının olduğu bir dönemde asgari ücretlinin alım gücünü telafi edip, yüzünü güldürecek bir artış görme olasılığımız düşük görünüyor.
2. Asgari ücret 2024 yılında yüzde 49,11’lik zam sonrası net 17 bin liraya yükselmişti. Böylece 2025 asgari ücret için hesaplar da tamamen değişti. Asgari ücret 2025 yılında ne kadar olacak?
“ASGARİ ÜCRET 22 BİN İLE 23 BİN LİRA ARALIĞINDA OLABİLİR”
Yaratılan algı, bütçenin durumu, hala enflasyonun gerçek nedeni olarak talebin gösteriliyor olması (bana göre öyle değil), Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in özellikle ’yönetilen fiyatların da 2025 yılında hedef enflasyona göre’ artırılacağını belirtip, tabir yerindeyse ‘çok da fazla ümitlenmeyin’ manasında bir mesaj vermesi ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Akçay’ın açık beyanı gibi hususlar nedeniyle 2025 yılında asgari ücretin 22 bin 500 lira ile 23 bin lira aralığında gerçekleşmesini bekliyorum.
3. Bu tabloda orta gelirlileri memnun edecek bir sonuç çıkacak mı? Alım gücündeki düşüş devam edecek mi?
Maalesef yapılacak artışlar sabit gelirli kesimi memnun etmeyecek. Asgari ücrete yapılacak artış oranı, diğer ücretlilerin maaş zamları için de bir referans teşkil edecektir. Elbette reel sektörde bunların dışında yüksek oranlı artışlar da olacaktır ama genele baktığımızda zamların tatmin edici olmaktan uzak olacak.
“ALIM GÜCÜ DÜŞMEYE DEVAM EDECEK”
Yapılacak zamlar 2024 yılı ve önceki iki yılın alım gücü kaybını telafi edemeyeceği gibi, gerçekçi olmayan enflasyon tahminlerine göre yapılacak artışlar da kağıt üzerinde kalacaktır. Kağıt üzerinde maaşlar artsa da alım gücü düşmeye devam edecektir.
2025 yılında faizlerin düştüğü, ekonomik aktivitenin arttığı ve dolar kurunun yükseldiği bir senaryoda çok daha yüksek bir alım gücü kaybı yaşanacağını tahmin etmek zor olmasa gerek.
4. Yeni asgari ücretin işverene maliyeti ne olacak?
İçinde bulunduğumuz yılda 17.002 lira alan bir asgari ücretlinin işverene maliyeti 23 bin 502 lira. Detayları aşağıdaki tabloda görebiliriz.
Asgari ücrete yapılacak artış sonrası oluşacak asgari ücret sonrası SGK Primi işveren payı ve İşveren İşsizlik sigorta Primine bağlı olarak toplam maliyet ortaya çıkacaktır.
5. En yüksek ve en düşük emekli maaşları ne kadar olacak? İşçi ve memur emeklisi nasıl etkilenecek?
Emekli maaşlarında bir de kök maaş problemimiz var. Burada bir değişiklik olup olmayacağı bilinmiyor. Ama şu ana kadar ki uygulamalar gösterdi ki burada değişiklik yapmayıp, oluşan durum ve tepkilere göre en düşük maaşı yükseltme eğilimi yine ortaya çıkabilir. Bu durum da, en düşük maaşa doğru bir eğilimin devamı ve daha yüksek maaşlı emeklilerin her dönem biraz daha aşağı yaklaşması sonucunu doğuracak.
İşçi ve memur emeklilerinin maaşında 2025’in ilk yarısı için bu yılın (2024) ikinci yarısındaki TÜFE artışı kadar olacak. Yani revize edilen enflasyon verisine göre yılsonu enflasyonu gerçekleşirse kabaca %16 seviyesinde bir artış bekleyebiliriz.
Ama memur ve memur emeklisi ‘memurların toplu sözleşme şartlarından kaynaklanan hesaplama tekniği nedeniyle, bu belirttiğimiz yılın ikinci yarısında oluşan 6 aylık enflasyon oranından daha düşük bir oranda artışa maruz kalacak.
