Suriye’de yeni dönem: Şam yönetimi ve SDG’nin anlaşması ne anlama geliyor?

Suriye’de Şam yönetimiyle ülkenin kuzeydoğu bölgelerini kontrol eden Suriye Demokratik Güçleri (SDG) anlaşmaya vardı.

Suriye’de geçici yönetimin lideri Devlet Başkanı Ahmed eş- Şara ve SDG komutanı Mazlum Abdi, sekiz maddelik anlaşmayı 10 Mart’ta imzaladı.

Anlaşma, Suriye’deki tüm etnik ve dini azınlıkların haklarını güvence altına alıyor, SDG kontrolündeki bölge ve altyapıların Şam’a bağlanmasını ve SDG’nin Suriye Ordusu’na entegre edilmesini öngörüyor.

Şam yönetimi ve SDG’nin her maddenin uygulanması için ayrı komiteler kurulması ve bunların yıl sonuna kadar hayata geçirilmesi planlanıyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar, anlaşmanın bir çerçeve teşkil ettiğini ve özellikle SDG’nin Suriye Ordusu’na bağlanması ile kurumların Şam’a entegrasyonu gibi tartışmalı konuların yıl sonuna kadar sürecek müzakerelerde çözüme kavuşturulmasının planlandığı değerlendirmesini yapıyor.

Peki tüm bunlar Suriye’deki gidişata dair bize ne söylüyor?

Üniter devlet mi, federasyon mu?

Kuzeydoğu Suriye’nin büyük kısmını kontrol eden SDG, 2018’de bölgede fiili özerk bölge ilan etti.

Hiçbir ülke tarafından resmen tanınmayan bu yönetim, özellikle IŞİD’e karşı mücadelede ABD’nin desteğine sahip.

Türkiye, SDG’nin omurgasını oluşturan Halk Koruma Birlikleri’ni (YPG) ” PKK’nın uzantısı ve terör örgütü” olarak nitelendiriyor.

Kadir Has Üniversitesi’nden Profesör Doktor Mustafa Aydın, anlaşmanın bir “niyet beyanı” olduğunu, özellikle Kürtlere verilmesi taahhüt edilen anayasal ve toplumsal hakların açıklığa kavuşturulması gerektiğini söylüyor.

BBC Türkçe‘ye konuşan Aydın, “Metinde bir bütünleşmeden bahsediliyor, ancak bunun hangi şartlarda olacağı belli değil” diyor ve ekliyor:

“Geçiş hükümeti, özellikle Suriye’nin batısında yaşanan gerginlikten dolayı uluslararası alanda sıkışmış durumda. Kendilerine bir çıkış yolu arıyorlardı, bu iyi bir alternatif gibi gözüküyor.”

Suriye odaklı çalışmalar yürüten Ümran Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin Türkçe Araştırmaları Direktörü Ömer Özkızılcık ise BBC Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede “Bu anlaşmayla beraber Suriye’nin kuzeydoğusunda kurulmak istenen Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi artık bitmiştir” diyor.

ABD merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council’da araştırmacı olarak çalışan Özkızılcık, “Özellikle DAİŞ’li mahkumların olduğu kamplar, hapishaneler devralındığında artık YPG’nin SDG’nin hiçbir anlamı, fonksiyonu kalmayacaktır” diye ekliyor.

SDG’nin kontrolündeki hapishane ve kamplarda 10 bin IŞİD militanı ve çoğu kadın ve çocuk 50 bine yakın aile üyesi tutuluyor.

Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nden akademisyen Cuma Çiçek, anlaşmadaki maddelerin Suriye’nin devlet yapısına yönelik bir fikir birliğine işaret etmediğini vurguluyor:

“Mevcut çerçeve üzerinden ‘Kürtlerin özerklik hakları, federasyon talepleri, kendilerini yönetme talepleri bırakıldı, bunlardan Kürtler vazgeçti’ diyemeyiz. Ama bunların garanti altına alındığına dair bir tespitte de bulunamayız.”

BBC Türkçe‘ye konuşan Çiçek, anlaşmayla Suriye’deki Kürtlerin “Dürzilerle, Alevilerle, Hristiyanlarla, seküler Sünni Araplarla diyalog kurma zemini genişledi” diye konuşuyor.

Ankara süreci nasıl görüyor?

Türkiye ve Türkiye’nin desteklediği gruplar ile SDG arasında 8 Aralık’tan bu yana çatışmalar sürüyor.

Ankara, SDG güçlerinin sınır bölgelerinden çekilmesini talep ediyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 11 Mart’ta yaptığı bir açıklamada “Suriye’nin terörden arındırılmasına yönelik her türlü çabayı, doğru yönde atılmış bir adım olarak görüyoruz” dedi.

Erdoğan, “mutabakatın eksiksiz uygulanmasının kazananının” Suriye halkı olacağını da söyledi.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Dış Politika Program Direktörü Gülru Gezer, Türkiye’nin ” Irak’taki hataların tekrarlanmasına müsaade etmeyeceğini” vurguluyor ve Ankara’nın Suriye’de üniter bir devlet kurulması tutumunun net olduğunu hatırlatıyor.

Gezer, Ankara’nın gerekli görmesi durumunda Birlemiş Milletler’in kurucu anlaşmasından doğan meşru müdafaa hakkına dayanarak SDG’ye yönelik askeri operasyonlarını sürdürebileceğini söylüyor.

Türkiye bugüne dek Suriye’de IŞİD ve SDG’ye karşı 2016-2020 yılları arasında Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı, Barış Pınarı ve Bahar Kalkanı harekâtlarını düzenledi.

Ömer Özkızılcık, Türkiye’nin sürece “ihtiyatlı ve temkinli bir iyimserlik içinde” yaklaştığını, ancak bu süreçte SDG üzerindeki baskıyı sürdüreceğini savunuyor:

“Türkiye örgüt üzerindeki baskıyı muhafaza edecek ki örgüt buradaki yol haritasından geri adım atamasın.”

Prof. Dr. Mustafa Aydın ise Şam yönetimi ve SDG’nin anlaşmasıyla Türkiye’nin elinin zayıfladığı yorumunu yapıyor:

“Türkiye operasyon yapma niyetini ortaya koyarsa Amerika ve diğer aktörler ‘burada bir süreç işliyor, sonunu beklemek lazım, şimdi karıştırmamak lazım’ gibi argümanlarla bunun önünü kesebilir.”

Cuma Çiçek, Şam-SDG anlaşmasının “Türkiye’nin biraz dışında kaldığı bir süreçle yapıldığını” savunuyor.

ABD, Fransa ve Almanya’nın müzakerelerde arabuluculuk yaptıklarına dair açıklamalara dikkat çeken Çiçek, “Türkiye’nin beklemediği bir gelişme gibi görünüyor açıkçası” diyor:

“SDG silah bırakacak mı tartışmaları yürürken birden SDG’nin Suriye Ordusu’na katıldığı bir anlaşma geldi. Bu Türkiye’deki tüm tartışmaları açığa düşüren bir durum.”

Çiçek, Türkiye’nin sürecin dışında kalmasına karşın tarafların Ankara’nın hassasiyetlerini gözettiğine dikkat çekiyor:

“Muhtemelen özerklik, federasyon, güç paylaşımı gibi konuların açık bırakılmasının bir nedeni de Türkiye’yi gözetme kaygısı. Çünkü ne bölge ülkelerinin ne de ABD’nin Türkiye’den vazgeçmek, Türkiye’ye rağmen ilerlemek gibi bir pozisyonu yok.”

Anlaşma, Öcalan’ın çağrısıyla bağlantılı mı?

PKK lideri Abdullah Öcalan, 27 Şubat’ta yaptığı çağrıda örgütün “ömrünü tamamladığını” söyledi. Öcalan, PKK’ya silah bırakma ve kendisini feshetme çağrısı yaptı.

SDG Komutanı Mazlum Abdi, çağrının kendileri için geçerli olmadığını söyleyerek grubun silah bırakmayacağı mesajını verdi.

Gülru Gezer, SDG ve Şam’ın anlaşmasının Türkiye’deki sürecin yansıması olduğunu sölüyor:

“Mazlum Abdi’nin Öcalan ile ilişkisini değerlendirdiğimizde PYD ve SDG, ‘Çağrı bizi bağlamaz’ dese bile onlara da bir tesiri olduğunu düşünüyorum.”

Ömer Özkızılcık da SDG’nin anlaşmayı imzalamasında Öcalan’ın çağrısının etkili olduğunu ifade ediyor:

“Örgüt içerisinde bu anlaşmaya karşı çıkanlar Mazlum Abdi’yi biraz bağlıyordu. Öcalan çağrısı sonrasında örgüt içerisinde Abdi’nin eli daha fazla rahatladı.”

Prof. Dr. Mustafa Aydın, Türkiye’nin Suriye’de bulunan PKK’lıların sınır dışı edilmesi için Öcalan’dan yeni bir açıklama talep edebileceğini söylüyor.

Cuma Çiçek ise anlaşma metninde Öcalan’ın çağrısının dikkate alındığının görüldüğünü söylüyor:

“Öcalan’ın çağrısı da esas olarak devletin bir takım taleplerini de dikkate alan bir çağrıydı. Dolayısıyla anlaşma Türkiye’nin hassasiyetlerini gözetiyor.”

ABD’nin rolü

ABD Merkez Kuvvetleri Komutanlığı (CENTCOM), Komutanı Orgeneral Michael Erik Kurilla’nın anlaşmanın imzalanmasından günler önce Suriye’yi ziyaret ederek SDG liderleriyle buluştuğunu açıkladı.

Gülru Gezer, bu görüşmenin “manidar” olduğunu değerlendiriyor ve yeni Başkan Donald Trump yönetiminde SDG’nin ABD’den umduğu desteği alamamış olabileceğini savunuyor:

Gezer, ABD’nin Orta Doğu politikasında Beyaz Saray haricinde CENTCOM gibi unsurların da belirleyici rol oynadığına dikkat çekiyor ve “Amerika’yı homojen bir yapı olarak görmemek lazım” diyor.

TEPAV direktörü, ABD’nin bölgeden askerlerini çekmesi için henüz hiçbir neden olmadığını vurguluyor.

Pentagon’a göre ABD’nin Suriye’de 2 bin askeri var.

Ömer Özkızılcık, Kurilla’nın görüşmede Mazlum Abdi’ye SDG’nin ABD Suriye’den çekilmeden Şam ile anlaşması gerektiğini söylediğini aktarıyor ve “bunu net bir şekilde ifade etmesi önemli oldu elbette” diyor.

Özkızılcık ayrıca Ankara-Vaşington hattında süreçle ilgili arka kapı diplomasisi yürütüldüğünü söylüyor ve ABD’nin çekilmesi durumunda Türkiye’nin “elinin daha fazla rahatlayacağını” ifade ediyor.

İlgili haberler