Amerika’nın 47’nci başkanı olarak ettiği yeminden sonra 20 Ocak’ta ikinci defa yerleştiği Beyaz Saray’da ayağının tozuyla bir dizi başkanlık emirleri imzalayan Donald J. Trump’ın tek bir imzayla kaldırmaya çalıştığı uygulamalardan biri de doğum yoluyla elde edilen Amerikan vatandaşlığı. 

Ancak uzmanlara göre Amerikan Anayasa’sında güvence altına alınan vatandaşlık hakkını ortadan kaldırmak Trump’ın umduğu kadar kolay olmayabilir. 

Zira ABD’de Anayasa, başkanlık emirleri veya Kongre’de sunulan yasalarla değil sadece anayasa değişikliği ile değiştirilebiliyor. 

Bunun için de hem Temsilciler Meclisi’nde ve hem de Senato’da üçte iki çoğunluğun yanı sıra elli Amerikan eyaletinin dörtte üçünün onayı gerekiyor.   

Vatandaşlığın kökeni 

Doğum yoluyla elde edilen vatandaşlık hakkının uluslararası hukuktaki ismi “jus soli” ya da “toprak hakkı” olarak geçiyor. 

ABD’de vatandaşlık hakkı Anayasa’nın 14’üncü Ek Maddesi’nde belirtiliyor. Buna göre anne-babasının uyrukları ne olursa olsun ABD topraklarında doğan her bebek otomatik olarak Amerikan vatandaşı sayılmak zorunda. 

Bu kişi 21 yaşına gelince anne-babasına sponsor olarak onlara Amerika’da kalıcı oturma hakkı tanıyan Yeşil Kart (Green Card) başvurusu yapabiliyor. Buna da “aile birleşimi” deniliyor. 

Trump’ın imzaladığı başkanlık emri yasal engelleri aşarsa vatandaşlık hakkı gibi aile birleşimi de ortadan kalkmış olacak.

Bu hakkın ellerinden alınmasından en çok etkilenen grup, “belgesiz” (undocumented) adıyla anılan ve anne-babası tarafından bebekken yasadışı yollarla Amerika’ya getirilen çoğu Güney Amerika asıllı düzensiz göçmenler.

2022 yılı verilerine göre bu tarz yasadışı göçmenlerin çocukları olarak kayıtlı Amerikan vatandaşlarının sayısı 1.2 milyon kişi. Onların da çocukları olduğu varsayılırsa 2050 yılında bu sayının 4.7 milyonu bulması bekleniyor.   

Trump 2017-2021 arasındaki başkanlığının ilk döneminde de doğumla gelen vatandaşlığı ve ailelerin birleşimini engellemeye çalışmış ama basına yansıyan ve çocukların ailelerinden zorla ayrıldığı görüntüler nedeniyle büyük tepki çekmişti.

Trump, aralık ayında verdiği bir mülakatta bu defa “Aileleri dağıtmak istemiyorum. O yüzden aileleri bölmemenin tek yolu onları bir arada tutmak ve tüm fertleri toptan geri göndermek” diyerek daha da ileri gidip Amerika’da doğsalar bile çocukların yasadışı göçmen olan anne-babalarıyla birlikte sınır dışı edilmelerini savunmuştu.   

Her yıl bebeklerine vatandaşlık almak isteyen binlerce kadının doğum turizmi adı altında Amerika’ya seyahat ettiği biliniyor.  

Sivil toplum örgütleri ne diyor?

Amerikan Sivil Özgürlükler Sendikası kaynaklarına göre doğum yoluyla elde edilen vatandaşlık hakkının kökeni yüzyıllar öncesine dayanıyor. Bu kural yıllar içinde sadece iki defa yıkılıyor: 1857 yılında Yüksek Mahkeme kölelerin çocuklarına Amerika’da doğmalarına karşın Amerikan vatandaşlığı verilmesini reddedince gelen tepkiler ve açılan davalar sonucunda 1865’te önce kölelik kaldırılıyor ve sonra da 1868’de Anayasa’ya 14’üncü Ek Madde eklenerek doğum yoluyla vatandaşlık hakkı güvence altına alınıyor. 

Sonraki yıllarda bu defa bazı Çinliler Çin kökenli ataları olmasına ve Amerika’da doğmalarına rağmen vatandaşlık talepleri reddedilince Amerikan hükümetini dava edip kazanıyorlar ve vatandaşlık haklarını alıyorlar.

Bugün Birleşik Devletler Göç ve Sınır Muhafaza Kurumu yetkilileri Trump’ın başkanlık emrini sıkı bir şekilde uygulamaya koymaya çalışırsa hak mahrumiyeti yaşayacak binlerce kişinin yıllarca sürecek yasal yollara başvuracağı tahmin ediliyor.   

Trump ve ailesinin göçmen kökeni 

Göçmen karşıtlığı ile özdeşleştirilen Trump uzun süre kendi atalarının İskandinav asıllı olduğunu iddia etse de gerçekte Alman asıllı göçmenlerin çocukları olduğu ortaya çıkmıştı. 

Trump’ın büyük babası Friedrich Trump, Almanya’nın Kallstadt kentinde doğmuş ve 1885’te 16 yaşında Amerika’ya göç etmiş. Trump’ın babası Fred Trump ile evlenen annesi Mary Anne MacLeod ise İskoçya asıllı bir göçmen.  

Trump’ın 2022’de vefat eden ilk eşi Ivana Trump komünizmden kaçarak Amerika’ya sığınmış ve sonradan Amerikan vatandaşı olmuş bir Çekoslovakyalı idi.  Üçüncü ve şu anki eşi, First Lady Melania Trump ise Slovenya asıllı bir Amerikalı.